درباره‌ي شناخت 3 اسطوره‌ي هويت:
درباره‌ي شناخت 3
اسطوره‌ي هويت: توهم خودآگاهي، شناخت و روابط انساني!
قبل از اين‌که اÙکار رومانتيک‌ام شدت بگيرند Ùˆ يا مرور زمان سبب نسيان شود، بهتر است بعضي از ايده‌هاي چند وقت اخيرم را به گونه‌اي ثبت کنم – ØØªÙŠ Ø§Ú¯Ø± ساختار مرتبي در ذهن‌ام پيدا نکرده باشد[البته لازم به ØªÙˆØ¶ÙŠØ Ø§Ø³Øª Ú©Ù‡ Ø¨Ø±ØØ³Ø¨ Ø§ØªÙØ§Ù‚ شدت Ú¯Ø±ÙØªØŒ Ú©Ù… شد ولي خوش‌بختانه بعد از اين نوشتن!]. چيزي Ú©Ù‡ درباره‌اش مي‌خواهم ØµØØ¨Øª کنم بسيار کلي‌ست Ùˆ بسيار جامع. ØÙ…له به آن از ÙŠÚ© يا دو جهت مقدور نيست Ùˆ نياز به تلاش بسيار زيادي دارد. با Ø§ÙŠÙ†â€ŒØØ§Ù„ بعضي از جنبه‌هايي را Ú©Ù‡ ÙØ¹Ù„ا به نظرم اهميت دارند مي‌نويسم. اگر بخواهم نامي به موضوع مورد نظرم بدهم،‌ از نام “اسطوره‌ي هويت: توهم خودآگاهي، شناخت Ùˆ روابط اجتماعي” Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ مي‌کنم با اين‌که تاکيد اصلي‌ام ÙØ¹Ù„ا بيش‌تر روي چيزي‌ست Ú©Ù‡ بيش‌تر به خودآگاهي‌ي ÙØ±Ø¯ باز مي‌گردد.
چند وقت پيش â€“ØØ¯ÙˆØ¯ ÙŠÚ© ماه قبل- مطابق معمول اين چند وقت اخيرم روي يادگيري Ùˆ مسايل مربوط به آن Ùکر مي‌کردم. تمرکزم روي سيستم‌هاي multi-agent بود. درست به خاطر دارم Ú©Ù‡ زير پتو در رختخواب بودم Ùˆ از سرما مي‌لرزيدم Ùˆ Ùکر مي‌کردم Ú©Ù‡ هرکدام از عامل‌ها در MAS چگونه مي‌تواند تعامل مناسبي برقرار کند با ديگر agentها. مشکل از اين ناشي مي‌شود Ú©Ù‡ در بسياري از روي‌کردهاي MAÙŠØŒ agentها آگاهي‌ي زيادي نسبت به ديگر عامل‌ها (با اين‌که از اين نام الزاما خوش‌ام نمي‌آيد ولي از اين پس از “عامل” به جاي agent Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ مي‌کنم چون هم باعث مي‌شود Ú©Ù‡ متن‌ام قشنگ‌تر به نظر برسد Ùˆ هم‌ اين‌که سوييچ کردن بين ÙØ§Ø±Ø³ÙŠ Ùˆ انگليسي اذيت‌ام مي‌کند) ندارند Ùˆ نتيجه‌ي نهايي داراي strong cooperation نيست (اين ÙŠÚ©ÙŠ هم Ùکر کنم مي‌شود هم‌ياري) Ùˆ داراي coupling کمي هستند. ÙŠÚ© علت‌ ÙˆØ§Ø¶Ø Ø§ÙŠÙ† موضوع، سادگي‌ي بسيار زيادي عامل‌هاست. ÙŠÚ© عامل‌ نسبت به دنياي اطراÙ‌اش بسيار کور هست Ùˆ مخصوصا به سختي ديگر عامل‌ها را مي‌تواند درک کند. به عبارت بهتر،‌ جامعه‌ي ايجاد شده واقعا ÙŠÚ© جامعه‌ي واقعي نيست. آن شب اين سوال براي‌ام پيش آمد Ú©Ù‡ چطوري مي‌توان چنين چيزي را بهبود بخشيد Ùˆ طبيعتا اولين ايده (Ùˆ Ø§ØØªÙ…الا ÙŠÚ©ÙŠ از بهترين‌ها) بررسي جوامع بشري (يا ØÙŠÙˆØ§Ù†ÙŠ)‌ست. سوال اين‌طوري براي‌ام Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯: من به عنوان ÙŠÚ© انسان، ديگر انسان‌ها را به Ú†Ù‡ صورت مي‌شناسم؟
بين من Ùˆ Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ ديگر جامعه، ÙŠÚ© رابطه‌اي وجود دارد. روابط مي‌توانند Ù…ØªÙØ§ÙˆØª باشند ولي وقتي از ÙŠÚ© ØØ¯ÙŠ (بيش‌تر منظورم زماني‌ست Ùˆ يا دقيق‌تر بگويم، تجربه‌اي، ولي بايد در اين مورد ØªÙˆØ¶ÙŠØ Ø¯Ù‡Ù…) گذشتند، آن‌وقت مي‌توانم ادعا کنم Ú©Ù‡ Ùلان شخص را مي‌شناسم. مثلا رابطه‌هاي دوستي‌ام: من با چند Ù†ÙØ±ÙŠ Ø¯ÙˆØ³Øª هستم، با هم تجربه‌هاي مشترکي داشته‌ايم، ذهنيتي نسبت به هر کدام‌شان دارم Ùˆ در ايجاد رابطه‌ام (به عبارت دقيق‌تر، در ايجاد action در رابطه‌ام. مي‌خواهم رابطه، کلي‌تر از عمل باشد.) آن ذهنيت را در نظر مي‌گيرم Ùˆ به نوعي متناسب عمل مي‌کنم. مي‌خواهم ببينم Ú©Ù‡ اين ذهنيتي Ú©Ù‡ من ساخته‌ام دقيقا چيست، Ú†Ù‡ ساختاري دارد، Ú†Ù‡ ميزان داده در آن وجود دارد Ùˆ از اين ØØ±Ù‌ها. همان شب به ÙŠÚ© نتيجه‌ي سرانگشتي‌اي رسيدم Ú©Ù‡ براي‌ام جالب بود. براي همين از چند Ù†ÙØ± ديگر از دوستان نيز پرسيدم تا ببينم آن‌ها Ú†Ù‡ درکي از موضوع دارند.
در پرس Ùˆ جوي‌ام سعي کردم تا ØØ¯ ممکن bias ايجاد نکنم. در ضمن از Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ مختل٠به صورت‌هاي Ù…ØªÙØ§ÙˆØªÙŠ Ù¾Ø±Ø³ÙŠØ¯Ù…. براي بعضي‌ها بيان کردم Ú©Ù‡ هدÙ‌ام چيست Ùˆ نظريه‌ام Ú†Ù‡ چيزي مي‌گويد Ùˆ براي بعضي ديگر از زاويه‌اي ديگر به موضوع نزديک شدم (زاويه‌اي انساني‌تر Ú©Ù‡ به سمت مشکلات شخصي‌ي Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ تمايل پيدا مي‌کرد). از Ú†Ù‡ کساني پرسيدم؟ هاجر‌، ÙˆØÙŠØ¯ØŒ Ù…ØØ³Ù† Ùˆ ندا. البته به نظرم مي‌رسد Ú©Ù‡ به ÙŠÚ©ÙŠ دو Ù†ÙØ± ديگر هم Ú¯ÙØªÙ‡ باشم ولي يادم نمي‌آيد: شايد رامين،‌ شايد Ù…ØÙ…د. به هر ØØ§Ù„ … اطلاعات زيادي اين وسط به دست آوردم. اما ويژگي‌ي خوب Ùˆ جالب‌اش اين بود Ú©Ù‡ اطلاعات تا ØØ¯ خوبي سازگار بودند.
ÙØ±Ø¯ÙŠ Ø±Ø§ در نظر بگير Ú©Ù‡ رابطه‌ي دوستانه‌اي با او داري Ùˆ به هر ØØ§Ù„ مدتي‌ست Ú©Ù‡ مي‌شناسي. نمي‌خواهم نزديک‌ترين آدم به تو باشد ولي نبايد زياد هم دور باشد. مي‌خواهم ÙØ±Ø¯ÙŠ Ø¨Ø§Ø´Ø¯ Ú©Ù‡ تو اعتقاد داري Ú©Ù‡ شناختي از او داري. ØØ§Ù„ا سعي Ú©Ù† Ú©Ù‡ هر Ú†Ù‡ از او مي‌داني را بيان کني. منظورم وقايع Ùˆ تجربه‌ها نيستند (يعني نمي‌خواهم به عنوان ÙŠÚ© ØØ§Ùظه عمل کني)ØŒ بلکه بيش‌تر داده‌هاي پردازش شده مورد نظرم هستند. مثلا ببين مي‌داني آن شخص Ú†Ù‡ جهان‌بيني‌اي دارد؟ البته منظورم از جهان‌بيني الزاما نظرش در مورد خدا نيست،‌ بلکه مواردي مثل اخلاقيات Ùˆ … را هم شامل مي‌شود. مي‌خواهم بدانم Ú©Ù‡ آيا مي‌داني شخص چرا به X اعتقاد دارد (Ùˆ بعد بگويي به دليل A1 Ùˆ A2) Ùˆ هم‌چنين بتواني بگويي چرا از Y خوش‌اش مي‌آيد (چون باورهاي اخلاقي/زيبايي شناختي/…/…/…اش B1 Ùˆ B2 Ùˆ … است) Ùˆ با نداشتن تجربه، بتواني از طر٠او استدلال کني.
بهتر بگويم، مي‌خواهم ببينم مدلي Ú©Ù‡ از او ساخته‌اي چگونه ساختاري دارد. مثلا آيا ÙŠÚ© سري production rule است Ú©Ù‡ تا ØØ¯ خوبي هم به خاطر طبيعت استدلالي‌ي انساني،‌ ÙØ§Ø²ÙŠ Ø§Ø³Øª Ùˆ آيا اگر اين P.R.هاست، عمل chaining در آن صورت مي‌گيرد يا نه. يا اين‌که آيا ساختاري درختي مانند semantic nets نيز از او مي‌سازي Ú©Ù‡ بتواني به نوعي explore روي مدل او داشته باشي؟
من به نظرم آمد Ú©Ù‡ مدلي Ú©Ù‡ از انسان‌هاي ديگر مي‌سازيم، بسيار ساده‌ست. يعني قسمت اصلي‌ي آن از ÙŠÚ© سري P.R. هايي تشکيل شده است Ú©Ù‡ در طول تجربه‌هاي مختل٠به دست آمده‌اند. به خاطر طبيعت ÙØ§Ø²ÙŠâ€ŒÙŠ Ù…Ø§Ø¬Ø±Ø§ØŒ اين‌ها زياد هم بد عمل نمي‌کنند (Ùˆ ØØ¯Ø³ مي‌زنم بشود نشان داد Ú©Ù‡ چنين چيزي ÙŠÚ© universal machine هست). اما خبري از استدلال‌هاي چند مرØÙ„ه‌اي وجود ندارد (يا Ú©Ù… هست). در ساخت اين P.R.ها ساختاري مشابه با SOM (ذاتي در ساختارهاي مغزي‌مان) وجود دارد. مثلا پديده‌هاي شبيه به هم را در ÙŠÚ© دسته قرار مي‌دهيم. هم‌چنين featureهاي انتخابي‌مان نيز چيزهايي‌ست Ú©Ù‡ ياد Ú¯Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§ÙŠÙ… براي‌مان مهم باشند. مثلا ممکن است مشخصه‌هاي مورد نظر براي من، زيبايي، عشوه‌ي شخص Ùˆ … باشد يا اين‌که ميزان داده‌هاي ØÙˆØ²Ù‡â€ŒÙŠ ÙلسÙه‌ي ديني‌اي Ú©Ù‡ در Ú¯ÙØªÚ¯ÙˆÙŠÙŠ Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯Ù‡ است باشد يا چيزي ديگر. وجود چنين نوع featureهايي (Ú©Ù‡ در اصل نوعي Ùيلتر هستند در Ø§Ø¨Ø±ÙØ¶Ø§ÙŠ Ù…Ùهومي – توجه داشته باشم Ú©Ù‡ SOMÙŠ چون Kohonen ÙŠÚ© جورهايي quantizerÙŠ بهينه است Ú©Ù‡ تاثير خطا را با توجه به توزيع Ø§ØØªÙ…ال سيگنال Ú©Ù… مي‌کند. در اين‌جا اين توزيع Ø§ØØªÙ…ال به تجربيات قبلي‌ي شخص بستگي دارد Ú©Ù‡ به Ú†Ù‡ چيزهايي اهميت بيش‌تري مي‌دهد) Ú©Ù‡ زاييده‌ي ÙØ±Ù‡Ù†Ú¯ Ùˆ …ÙŠ شخص هستند،‌ مشخص مي‌کنند Ú©Ù‡ P.R. داراي Ú†Ù‡ نوع labelهاي زباني‌اي باشد Ùˆ چطوري ØªÙØ³ÙŠØ± شوند. به هر ØØ§Ù„ Ù…Ùهوم کلي ÙŠÚ© چنين چيزي‌ست. مدل آدم‌ها بسيار ساده است!
يواش يواش ميزان خواب‌آلودگي‌ام جدي مي‌شود. قبل از Ø®Ø¯Ø§ØØ§Ùظي بايد به ÙŠÚ© نکته‌ي ديگر نيز اشاره کنم. اين را در ØµØØ¨ØªÙŠ Ú©Ù‡ با ندا در کوه Ø±ÙØªÙ† دو Ù‡ÙØªÙ‡â€ŒÙŠ Ù¾ÙŠØ´ داشتم کش٠کردم. ندا ÙŠÚ© دوست جون جوني دارد (Ùˆ پيش از ادامه براي جلوگيري از هر گونه ØªÙØ³ÙŠØ± ÙØ±ÙˆÙŠØ¯ÙŠ Ù„Ø§Ø²Ù… است Ú©Ù‡ بگويم آن دوست عزيز، دختر است Ùˆ ندا هم همان‌طور Ú©Ù‡ مشخص است ÙŠÚ© دختر Ù…ØØ³ÙˆØ¨ مي‌شود Ùˆ خلاصه در ظاهر مشکلي نيست Ùˆ من قول مي‌دهم مشکل ديگري هم نباشد!) Ú©Ù‡ خيلي چيزها از هم ياد Ú¯Ø±ÙØªÙ‡â€ŒØ§Ù†Ø¯. من مي‌خواستم بÙهمم Ú©Ù‡ اين يادگيري‌هاي از شخص ديگر چگونه انجام مي‌شود. دو روش کلي وجود دارد:
1-مشاهده‌ي Ø±ÙØªØ§Ø± Ùˆ Ú¯ÙØªØ§Ø± شخص،‌ مدل‌سازي از تئوري‌ي توصيÙ‌گر Ø±ÙØªØ§Ø± Ùˆ سپس ارزش‌دهي آن Ùˆ اØÙŠØ§Ù†Ø§ به کارگيري.
2-مشاهده‌ي Ø±ÙØªØ§Ø± Ùˆ Ú¯ÙØªØ§Ø± شخص، ذخيره‌سازي به صورت ØØ§Ùظه‌ي CAMØŒ به کارگيري تدريجي آن Ùˆ مشاهده‌ي جايزه.
هممم … خوش‌ام آمد! اولي ايده‌ي Indirect Adaptive Control است Ùˆ دومي Direct Adaptive Control Ú©Ù‡ البته تعبير RL آن (يا به قولي تعميم emotional learning گرچه زياد ØªÙØ§ÙˆØª اساسي‌اي ندارند جز چگونگي‌ي امتيازدهي Ú©Ù‡ البته خودش Ù…Ø¨ØØ« مهمي‌ست براي من) مشهورتر است. من از ØµØØ¨Øªâ€ŒÙ‡Ø§ÙŠâ€ŒÙ…ان Ùˆ هم‌چنين اين ذخيره‌ي عظيم تجربه (خودم را مي‌گويم ديگر!) به اين نتيجه رسيدم Ú©Ù‡ در بيش‌تر موارد، ÙØ±Ø¢ÙŠÙ†Ø¯ يادگيري از نوع دوم است.
ÙŠÚ© نکته‌ي جالب … به نظر مي‌رسد Ú©Ù‡ Ùکر کردن انسان‌ها تا ØØ¯ خيلي زيادي سمبوليک باشد. ولي از طر٠ديگر به نظرم مي‌آيد Ú©Ù‡ مدل‌سازي‌هاي شخص، بيش از آن‌که سمبوليک باشند،‌ از نوع ØØ§Ùظه‌اي (آن هم از نوع بالا) هستند. براي همين در استدلال‌هاي سمبوليک خودمان، معمولا چرت Ùˆ پرت زياد مي‌گوييم. يعني از نظر منطقي ØØ±Ù‌هاي‌مان ممکن است بي‌ارزش باشد ولي به هر ØØ§Ù„ ØØ±Ù‌هاي ماست Ùˆ کاري‌اش هم نمي‌توانيم بکنيم: مدل‌مان اين‌طوري‌ست. يعني ما پردازش سمبوليک مي‌کنيم ولي در اين ميان از داده‌هايي Ø§Ø³ØªÙØ§Ø¯Ù‡ مي‌کنيم Ú©Ù‡ ماهيت سمبوليک‌ ندارند (يا کم‌تر دارند). اين خيلي جالب است … Ú©Ù„ نشانه‌شناسي بدين صورت متØÙˆÙ„ مي‌شود. آخرسر سمبوليک داريم Ø±ÙØªØ§Ø± مي‌کنيم يا نه؟ به نظرم در تعري٠سمبول بايد دقت کرد. بخش پردازش زباني‌مان با بخش دانش‌مان (Knowledge Base) ØªÙØ§ÙˆØª ساختاري دارد. بايد روي‌اش بيش‌تر Ùکر کنم (اين ايده همين الان پريد بيرون!).
One thought on “درباره‌ي شناخت 3 اسطوره‌ي هويت:”
سلام
من پایان نامه ام در مورد agent Ùˆ multiagent هستش. اگه ممکنه یه لطÙÛŒ بکن رÙیق Ùˆ اگه ÙØ§ÛŒÙ„ word یی چیزی داری وا سه من Ø¨ÙØ±Ø³Øª. در ضمن یه سر هم به وبلاگ من بزن.
موÙÙ‚ باشی.