هزارتوی روشن‌Ùکری
هزارتوی روشن‌Ùکری در آمد. قرار بود نوشته‌ای داشته باشم در باب روشن‌Ùکری Ùˆ این‌که چرا Ú©Ù‡ Ú†Ù‡!
نوشته، البته، تا یک سوم آن‌چه می‌خواستم بنویسم پیش رÙت (Ùˆ همان یک‌سوم‌اش هم خود دو سه صÙØه‌ای شد) ولی نه به هزارتو رسید Ùˆ نه Øتی در روزهای بعدی‌اش کامل شد.
روشن‌Ùکری برای من Ù…Ùهوم‌ای غریب است. دقیق نمی‌دانم به Ú†Ù‡ نوع رÙتاری روشن‌Ùکرانه می‌گویند. به نظرم Ù…Ùهوم‌اش آن‌قدر گسترده است Ú©Ù‡ خیلی چیزها را می‌توان زیر چترش جای داد. بعید می‌دانم مشکل از نادانی‌ی من باشد. Ù…Ùهوم روشن‌Ùکری در زبان Ùارسی، Ù…Ùهوم‌ای خوش‌تعری٠نیست. مثلا کلمه‌ی روشن‌Ùکر در Ø³Ø·Ø Ø³Ø§Ø®ØªØ§Ø± زبانی، کلمه‌ای مثبت است اما خیلی وقت‌ها به Ù…Ùهوم‌ای منÙÛŒ به کار می‌رود. در نتیجه کمینه می‌توان Ú¯Ùت Ú©Ù‡ بین اÙراد مختل٠در جامعه، معنای روشن‌Ùکری چندگونه است Ùˆ تواÙÙ‚ Ùکری بر سرش نیست (برخلا٠چیزی مثل آخوند، معلم،‌ یا کلمات معنایی از این دست).
به هر Øال از دید من روشن‌Ùکری، کلمه‌ای با بار معنایی مثبت است. روشن‌Ùکری را -آن‌گونه Ú©Ù‡ به آن باور دارم- Ùعل‌ای لازم برای جامعه می‌دانم. جدا از این، از روشن‌Ùکر به معنای ÙØØ´ استÙاده نمی‌کنم. Ùˆ خیلی چیزهای دیگر Ú©Ù‡ قرار بود (است؟) در آن نوشته‌ام بیاید Ùˆ نیامد.
راستی بگویم Ùˆ بروم Ú©Ù‡ پس از درآمدن شماره‌ی جدید هزارتو، دو سه مقاله‌اش را خواندم (مثلا مقاله‌ی پویان، یا مقاله‌ی میرزا پیکوÙسکی – Ú©Ù‡ شرمنده‌اش شدم با Ù†Ùرستادن مقاله) Ùˆ بعد این سوال‌ام برای‌ام پیش آمد Ú©Ù‡ معنای روشن‌Ùکری (به راستی) چیست؟ آیا روشن‌Ùکری معنایی بومی Ùˆ مختص به زبان Ùارسی Ùˆ جامعه‌ی ایران دارد؟ وقتی یک Ùرانسوی راجع به روشن‌Ùکری Øر٠می‌زند، به Ú†Ù‡ چیزی می‌اندیشد؟
یک راه‌اش نگاه کردن به این ویکی‌پدیا بود. شما هم نگاه کنید.
تکمیلی:
در کامنت‌ها بØث‌ای درگرÙته است با رامین درباره‌ی این‌که مقایسه‌ی روشن‌Ùکری با Ú†Ù‡ اسم معنایی معنادار است. دلیل اصلی این است Ú©Ù‡ آیا روشن‌Ùکر ØرÙه‌ای است چون معلمی؟ یا وظیÙه‌ای اجتماعی است چون ریش‌سÙیدی.
پویان، اتÙاقا، در همین‌باره نوشته است.
11 thoughts on “هزارتوی روشن‌Ùکری”
Thanks! Your post initiated a series of questions and thoughts in me. I guess as you said, there are also cultural elements attached to each culture’s defenition of “intellectuals”.
in mafhume gharib gharib bemune behtare ta baz beshe!
من Ùکرمیکنم Ú©Ù‡ ÙØØ´ تلقی شدن کلمه روشن Ùکری به خاطر بار معنایی کلمه Ùˆ برداشتهای جامعه ای یه Ú©Ù‡ عادت به سیاه Ùˆ سÙید دیدن داره Ùˆ طی٠پذیری رو بر نمیتابه ( نه در سیاست نه در اعتقادات نه …)
مسلاما کسی Ú©Ù‡ در طبقه روشن Ùکر Ù…Øسوب نمیشه بنابر همون مدل Ùکری (سیاه Ùکره ) Ùˆ برای دوری از این اتهام یا در اشکال مهربانانه با چسباندن پس وند بیمار به انتهای کلمه سیاه Ùکری تخیلی خودش رو کمرنگ تر جلوه میده ( “نامرد در سیاهی Ùقدان مردیش را پنهان کرده است” )
یا اصولا منکر مثبت بودن بار معنایی کلمه روشن Ùکری میشه Ú©Ù‡ این آخری Øداقل قابل ترمیمه چون طر٠واقا تصورمیکنه Ú©Ù‡ روشن Ùکری ÙØشه (Ùˆ این از نادانی یا تلقین دیگرانه Ú©Ù‡ قابل گقتگو Ùˆ رÙعه ) اما کسیکه به نادانی خودش اگاهه با ÙراÙÚ©Ù†ÛŒ قضیه نوعی بیماری رو در جامعه رواج میده Ú©Ù‡ درمانش Ú©Ù…ÛŒ مشکل تره …
تغییر در شخصیت معمولا سخت تر از یاد گرÙتن چیزی هست Ú©Ù‡ نمیدونیم .
البته از سولوژن عذر میخوام Ú©Ù‡ هر دÙعه اینقد comment میدم بالاخره منم از جنس همنون پان… پان..ها هستم دیگه …. اما تلاش میکنم Ú©Ù‡ بیماریهامو کمتر کمتر کنم ! از سلوژن هم ممنون Ú©Ù‡ انقد پزشک معالج خوبیه !
یک جای نوشته ات اشتباه منطقی داشت در مقایسه:
معلم، آخوند یک شغل یا یه طبقه اجتماعی با وظای٠تعیین شده است. شاید برای مقایسه روشنÙکر با کلمه دیگری Ù…ÛŒ توانستی از کلماتی شبیه دانشمند ØŒ ریش سÙید، معتمد ØŒ یا میانجی استÙاده Ù…ÛŒ کردی
به روشنک: مواÙق‌ام! شاید یک دلیل‌اش این باشد Ú©Ù‡ روشن‌Ùکر -آن‌گونه Ú©Ù‡ من درک می‌کنم- وظیÙه‌اش در رابطه با اجتماع تعری٠می‌شود. برای جوامع مختلÙØŒ این وظیÙÙ‡ نیز تغییر می‌کند، Ùˆ تعری٠روشن‌Ùکری نیز به هم‌چنان.
به سان: مواÙÙ‚ نیستم!
به روجا: بدی‌اش این است Ú©Ù‡ الزاما تاریک‌Ùکران از کلمه‌ی روشن‌Ùکر به عنوان ÙØØ´ استÙاده نمی‌کنند. خیلی وقت‌ها کسانی Ú©Ù‡ تÙکرشان از نظرم روشن‌Ùکرانه است نیز چنین می‌کنند.
به رامین: خیلی مواÙÙ‚ نیستم Ú©Ù‡ اشتباه منطقی است،‌ با این‌که شاید به‌ترین Ùˆ Ø´ÙاÙ‌ترین مقایسه‌ی ممکن نبود.
مثلا کس‌ای می‌تواند بگوید آخوند (یا همان درس‌خوانده‌ی Ùقه) وظای٠اجتماعی‌اش چگونه تعری٠شده است؟ موعظه؟!
وظای٠اجتماعی‌ی روشن‌Ùکر نیز تقریبا شبیه به همان آخوند است – Ùقط برعکس!
در مورد دانش‌مند هم قبول ندارم Ú©Ù‡ وظایÙ‌اش خوش‌تعری٠نیست. Ùکر نکنم وظیÙه‌ی خودت در آزمایش‌گاه‌ات خوش‌تعری٠نباشد!
ریش‌سÙید Ùˆ معتمد وظیÙه‌ی خوش‌تعریÙÛŒ ندارند، اما من مطمئن نیستم روشن‌Ùکر به این میزان شغل سوم Ùˆ چهارم Øساب شود (با این‌Øال، مطمئن هم نیستم Ú©Ù‡ آیا روشن‌Ùکر می‌بایست شغل باشد یا خیر. به گمان‌ام خیر.)
یه سوال: Ù…Ú¯Ù‡ روشن Ùکر شغله؟!
وظیÙÙ‡ من در آزمایشگاه بر اساس شغلم تعیین Ù…ÛŒ شود نه بر اساس اینکه به نوعی دانشمند Øساب Ù…ÛŒ شوم. همینطور در مورد ریش سÙید یا معتمد. اینها هیچکدام شغل نیستند Ùˆ مقایسه روشنÙکری با یک شغل ایراد دارد.
به رامین: برای همین، به‌ام بگو،‌ تعریÙ‌ات از روشن‌Ùکری چیست؟
روشن Ùکر، اول همون منورالÙکر مشروطیت بود. به معنی اون زمان، شازده یا Ú©Ù… Ùˆ بیش شازده Ùرنگ رÙته ای Ú©Ù‡ اروپا Ùˆ لیبرال دموکراسی را دیده بود Ùˆ برای رسیدن مام وطن به دموکراسی تلاش Ù…ÛŒ کرد. ولی به این دلیل Ú©Ù‡ تØصیل کرده اون دوران، عمدتا آخوند بود Ùˆ بعد از درگیری های مشروطیت، برخی از آخوندها از منورالÙکرها ترسیدند، یک انگ “بد” به این واژه چسبید.
سولو جونم! Ù…Ú¯Ù‡ دانشمند خوب Ùˆ بد داره؟ نتیجه کار دانشمند Ú†Ù‡ بمب باشه Ú†Ù‡ نیروگاه، دانشمند را بد نمیکنه. روشن Ùکر هم همینطور!
خوب! معلم بابت معلمی Øقوق Ù…ÛŒ گیره. آخوند هم درس خونده Øوزه است Ùˆ وقتی عمامه به سر Ù…ÛŒ کنه Ú©Ù‡ یک مجتهد علم علوم اسلامی اش را تائید کنه. این ها گروه های اجتماعی معینی هستند. ولی دانشمند نه! هر کسی Ùیزیک یا ریاضی خوند دانشمند نیست. ولی وقتی برای ارتقای Ùیزیک یا ریاضی تلاش کرد دانشمنده. روشنÙکر هم کسیه Ú©Ù‡ برای ارتقای جامعه اش تلاش کنه. از هر چند هزارنÙر شهروند دور Ùˆ بر من، شاید هزاران Ù†Ùر توی تاکسی بØØ« اجتماعی کنند، اما شاید تنها یکی دو Ù†Ùر باشند Ú©Ù‡ با نیت تغییردور Ùˆ برشان از خانه بیرون بیایند، یا قلم به دست بگیرند، یا…
شرمنده! اصلا متوجه نشدم زیاد شد! ببخشید.
به رضا: خیلی ممنون از نظرت. من از نظرهای طولانی خوش‌Øال می‌شوم. می‌دانی Ú©Ù‡!
من با ØرÙ‌های‌ات (جز یک مورد) مواÙق‌ام، اما Ù†Ùهمیدم Ú©Ù‡ آیا تو هم با بخش‌ای از ØرÙ‌های من مخالÙÛŒ یا نه.
در مورد معلم، مجتهد، Ùˆ دانش‌مند: معلم تا وقتی درس ندهد Ùˆ تلاش برای پیش‌رÙت نداشته باشد Ú©Ù‡ معلم نیست. مجتهد هم تا مسایلی را ØÙ„ نکند Ú©Ù‡ مجتهد نیست. دانش‌مند نیز همان‌طور Ú©Ù‡ Ú¯Ùته‌ای، تا وقتی مساله‌ی علمی‌ای را بررسی نکند دانش‌مند نیست.
Ùˆ البته در مورد روشن‌Ùکر نیز با تو مواÙق‌ام: اگر او تلاش برای Ø§ØµÙ„Ø§Ø Ø¬Ø§Ù…Ø¹Ù‡ -در جهت مورد نظرش Ùˆ با آرمان‌های مدرن- نکند، روشن‌Ùکر نیست.
Ùکر کنم بØØ« این مطلب Ùراموش شده اما چون من در سÙر بودم وقت نکردم پاسخ سوالت Ú©Ù‡ تعری٠من از روشن Ùکری چیه را بدهم.
من تعری٠مطلقی از روشن Ùکری ندارم. همانطور Ú©Ù‡ دانشمند یا از زندگی را نمی توانم در یک جمله تعری٠کنم. اما من به کسی روشن Ùکر Ù…ÛŒ گویم Ú©Ù‡ خواستار کش٠واقعیت ها باشد Ùˆ آن را به مردم عرضه کند هرچه بیشتر بهتر. ممکن از نقاش یا هنرمند باشد یا نویسنده Ùˆ یا روزنامه نگار. شغل اش روشنÙکری نیست بلکه منش اش روشنگرانه است. چنین آدمی به طبع گرایش سیاسی هم خواهد داشت. عضو گروه یا دسته خاصی هم خواهد بود. پایین Ùˆ بالا همه خواهد داشت ولی امید ریاضی تولیدات Ùکری اش عرضه هرچه واقعیت ها به مخاطب اش است.