ضدخاطرات

امیدرضا میرصیافی در زندان اوین کشته شد؛ خاله‌ی دوست‌ام چند روز پیش از دنیا رفت؛ شیده عزادار مادرش شد؛ و حالا لیلا را دست‌گیر کرده‌اند.
حال شما بگویید، من بیایم و بگویم سال نو مبارک؟! یعنی دل‌ای، رمغ‌ای، بهانه‌ای برای شادمانی می‌ماند؟

امیدرضا میرصیافی چند روز پیش در زندان اوین کشته شد. روایت پزشکِ هم‌بندش از مرگ امیدرضا تاسف‌برانگیز است. او می‌نویسند Ú©Ù‡ چگونه کوته‌فکری‌ی مسوولان زندان جوان بیست Ùˆ هشت ساله را به کام مرگ فرستاد. در خوش‌بینانه‌ترین حالت‌اش چنین کاری مصداق قتل غیرعمد است (چون ناشی از حماقت بوده است Ùˆ نه برنامه‌ریزی‌ی پیشین) ولی بدون عینک خوش‌بینی … .
می‌دانید؟! وقتی آدم می‌بیند یک انسان را به خاطر حرف‌های‌اش به زندان می‌اندازند، بعد آن‌قدر آزارش می‌دهند تا به خودکشی راضی شود (تازه اگر چشم‌مان را بر روایت‌های دیگر ببندیم) و بعد در نهایت می‌گذارند جان دهد، آن‌قدر مرا معذب می‌کند که گاهی آرزوی بدترین‌ها را برای‌شان می‌کنم. ننگ‌شان باد!

بعد می‌شود نوبت خاله‌ی دوست‌ام. از طریق فیس‌بوک خبردار می‌شوم. «م» را که می‌بینم چه ملتهب و پریشان شده است، دردم می‌گیرد. چه بگویم‌اش؟ بگویم مهم نیست؟

دو سه روز می‌گذرد و بعد می‌فهمم مادر پینک فلویدیش از دنیا رفته است. متن‌اش را می‌خوانم و اشک می‌ریزم. نه این‌که مادرش را بشناسم یا حتی پینک‌فلویدیش را از نزدیک دیده باشم (گو این‌که شش هفت سال است در همین مجازک‌شهر همسایه‌ایم)، اما حس غربت را و ترس بیان‌نشونده و زیر ده لایه پنهانِ جدا-افتادن همیشگی از عزیزان را خوب درک می‌کنم. کابوس‌ای است برای شب‌های تنهای‌مان و دغدغه‌ای‌ست برای روزهای در آشفته‌مان. و این ترس برای کسانی که فاصله‌های جغرافیایی دورشان کرده دو چندان می‌شود. روزهایی که تلفن زنگ نمی‌زند، یا می‌زند ولی با فلانی صحبت نمی‌کنی، و وقتی می‌پرسی چطور است، می‌شنوی که خوب‌ است و بعد می‌هراسی که نکند راست‌اش را نگفته باشند ولی بعد چند روز بعد یا چند هفته‌ی بعد صدای همو را می‌شنوی و چند روزکی بی‌هراس از خواب بیدار می‌شوی.

و بعد نوبت لیلاست و دیگر دوستان ندیده‌ام. که می‌خواهند بروند برای بازدید عید خانواده‌ی زهرا بنی‌یعقوب (می‌شناسیدش که؟ همان دختر جوان‌ای را که بسیج همدان دست‌گیرش کردند، معلوم نیست چه بر سرش آوردند و بعد به خانواده‌اش گفتند که بیا و جنازه‌ی دخترت را تحویل بگیر) و دست‌گیرشان می‌کنند می‌برندشان به اوین. حالا هم که انگار می‌شود با وثیقه آزادشان کرد، یا قیر نیست، یا قیف نیست، یا هر دو هست و قاضی‌ی کشیک نیست.

این شرایط به کمدی-تراژدی‌ای می‌ماند. از طرفی همه‌ی دلیل‌های کافی برای خروج‌ات از کشور را در خود پنهان کرده (دست‌گیری‌های بی‌حساب، قانون بی‌صاحاب و مهم‌تر از همه حکومت ظالم همه‌جا حاضر) و از طرف دیگر بهانه‌های پای‌بندی به دست می‌دهد تا تو را به ماندن یا نرفتن یا که بازگشتن یا دست‌کم عذاب‌وجدان داشتن سوق می‌دهد (عزیزانی که نمی‌خواهی از آن‌ها دور شوی).
نمی‌دانم دَرَک‌ای هست یا نه، اما اگر هست مسببین این شرایط همه مستحق‌اش هستند.

—

تصور پیشین‌ام از سال ۱۳۸۸ جور دیگری بود. نمی‌دانم چرا، اما به نظرم از آن سال‌های دوست‌داشتنی می‌آمد. شاید به خاطر ۸۸اش. با این‌که همه‌ی این اتفاق‌ها ناخوش‌آیند بود، اما هنوز نمی‌خواهم امیدم را از دست بدهم. ظلم ظالم که تازگی ندارد. بقیه‌اش هم شاید اتفاقی همه در این موقع سال جمع شده است. بگذار خوش‌بین باشم، بگذار خوش‌بین باشیم.

سال نوی همه‌تان مبارک!

به اندازه‌ی کافی مهم‌ه، نه؟!

یارو غارنشینه گاهی Ø´Ú© می‌کنه Ú©Ù‡ آیا هنوز دیگران او را جزو آدمیزاد حساب می‌کنند یا نه. یعنی اصلا یادشان هست Ú©Ù‡ وجود دارد یا شده مثل اصحاب کهف – با این تفاوت Ú©Ù‡ برخلاف آن‌ها آینده‌ی پر جار Ùˆ جنجالی هم برای‌اش متصور نیست.
بعد آدمک لیبرال/عقل‌گرای‌اش سر بر می‌آورد و به شخص شخیص‌اش ندا می‌دهد «دیگران لابد حق دارند این‌طوری‌اند که هم‌این‌که مردم مختارند و آزاد تا هر جوری می‌خواهند فکر/رفتار کنند و تازه از آن هم بالاتر، جان من، خودت بگو!، زندگی توی غار مگر غیر از این هم می‌شود قربان، می‌شود؟! نمی‌شود دیگه!».
بعد غارنشینه همین جا گفت و گوی درونی را تمام می‌کند و می‌رود سمت در غار تا خوب وارسی کند که نکند درزی، سوراخی، چیزی ایزولاسیون کرکره‌ی غارش را به هم زده باشد.

هراس‌های‌ات را کشف می‌کنی، و بی‌هوده‌گی‌شان تو را به وحشت می‌اندازد: مگر این‌ها هم هراس برانگیز است؟!
و بالاتر:
از وحشت‌ات به هراس می‌افتی: آیا وحشت‌کردن از هراس‌های پیش پا افتاده و بی‌هوده‌ات وحشت‌انگیز است؟
و تکرار مکرر تا جایی که ذهن قامت دارد.

The Evolution of Life in 60 Seconds

استعدادهای آدم زمان‌ای شکوفا می‌شود که دیر وقت است، نیمه‌شب است، هم‌سایه‌ها خواب‌اند، و تو بیداری، و تو بیداری، و تو بیش از همیشه بیداری!

– …. .. … .. … — . –..– .-.. .. …- .. -. –. .-.. — -. . .-.. -.– .. -. – …. .. … -… — ..- -. -.. .-.. . … … .- -… … ..- .-. -.. .. – -.– -.-. .- .-.. .-.. . -.. – …. . .– — .-. .-.. -.. .-.-.- -.-. .- -. -.– — ..- …. . .- .-. — . ..–..

قبول دارم که شاید کمی بدجنسی کرده باشیم، اما شما که نمی‌دانید نون خوش‌گله چه بد روی اعصاب همه رفته بود. پسرها شاکی بودند که چرا هر چه به او توجه می‌کنند و او را این جا و آن‌جا دعوت می‌کنند، می‌آید و خوش می‌گذراند بعد چون جن بسم‌الله‌شنیده ناپدید می‌شود انگار نه انگار که پسران پروانه‌وار دورش گردیده بودند؛ و از آن طرف هم دخترها شاکی بودند که چرا حواس همه‌ی پسرها -حتی دوست‌پسران‌شان- پرت این لنگه دختر شده است.

واقعیت‌اش را بخواهید، میم یا شاید نون، یا که شاید هم سین -و مگر فرقی هم می‌کند؟- دختر بدی نبود. جوان‌ای بود زیباتر از رویایی‌ترین آرزوهای هر دختری و سکسی‌تر از خیالی‌ترین هذیان‌های هر پسری؛ که هر روز با لباسی فاخرتر از دی‌روز با سری افراشته و موهای افشان پا به دانش‌کده می‌گذاشت و چشم همه را از هر کاری که می‌کردند می‌ربود. میم ویژگی‌ای داشت، و نمی‌دانم عیب‌اش بدانم یا حُسن -اما هر چه بود روی اعصاب همه رفته بود- و آن هم این‌که خوب دست‌گیرش شده بود که بد لعبتی‌ است و هیکل خوش‌تراش و صورت زیبا و چشمان خمارش کافی است تا دل و روح مردمان را بلرزاند. به اندازه‌ی کافی هم باهوش بود که بداند عشق و عاشقی یک طرف داستان زندگی است، جفت مناسب پیدا کردن طرف دیگر. میم خوب فهمیده بود که آن‌چه در دنیا کم نیست، خواستار و طالبِ دین و ایمان از دست‌داده است و او حالا حالاها می‌تواند ناز کند و ادا بیاید و سینه‌چاکان‌اش قطار قطار دنبال‌اش بدوند.

یک روز بعد از ظهر با جمع‌ای از پسران و دختران دانش‌کده به صحبت نشسته بودیم و مطابق معمول آن روزها، بحث حول و حوش دخترک بود و این‌که به تازگی دست رد بر سینه‌ی کدامین عاشق زده است و هوش از سر کدامین مجنون ربوده. من دقایقی ساکت بودم و با لیوان چای‌ام ور می‌رفتم تا این‌که یک‌هو پریدم وسط حرف و رو به یکی از دخترها کردم و گفتم یک پسر چه کاری می‌تواند بکند که بیش از همه حال‌ات را بگیرد؟
انگار درست نشنیده باشد چه گفته‌ام، زل به‌ام نگاه کرد و من خیلی جدی دوباره سوال‌ام را پرسیدم: «یه پسر چی کار بکنه حسابی حال‌ات گرفته می‌شه؟ فرض کن دوست‌پسر و عشق جون‌جونی و غیره‌ات هم هنوز نشده.».
Ú©Ù…ÛŒ بالا را نگاه کرد Ùˆ بعد بالا سمت Ú†Ù¾ Ùˆ بعدتر بالا سمت راست Ùˆ دوباره Ú†Ù¾ تا آخر سر در آمد Ú©Ù‡ …
اجازه بدید نگویم چه پاسخ‌ای داد. به جای‌اش تعریف می‌کنم که چه بر سر نون آمد. قبول؟!

برای یک‌شنبه ظهر همان هفته از سین دعوت کردم تا به خانه‌ام بیاید. گفتم تا هوا خوب است قرار گذاشته‌ایم در حیاط خانه‌ام مهمانی‌ای بگیرم که سه چهار نفری از بچه‌های دانش‌گاه هستند و چند نفری هم از دوستان دیگرم.

روز موعود که شد، سین یک ساعت دیرتر از زمان مقرر با شلوار کوتاه خاکی‌ و تاپ زرد رنگی که به زحمت به میانه‌ی شکم‌اش می‌رسید سلانه سلانه وارد حیاط شد. اگر هر روز و هر جای دیگری بود، مطمئن‌ام دست‌اش نخورده به درْ پسری دوان‌دوان به سوی‌اش می‌دوید تا در را به روی‌اش باز کند -به بهانه‌ی این‌که درِ حیاط کثیف است یا سنگین است یا چه می‌دانم از همین جور بهانه‌ها که پسرها از آستین‌شان در می‌آورند- و سلام و صلوات‌گویان او را به میانه‌ی جمع که دور میزی نشسته بودند هدایت می‌کرد. اما این بار جز یکی دو نفری که سرشان را به زحمت کج کردند تا ببینند که آمده، بقیه حتی سرشان را از روی بشقاب‌های‌شان هم بلند نکردند. من هم که پشت به درْ کنار باربیکیو بودم، خودم را به نفهمیدن زدم و تا وقتی خودِ سین نیامد کنارم تا سلام کند واکنش‌ای نشان ندادم. سلام که گفت، گفتم «سلام! چه خوب که آمدی!» و بشقاب‌ای دادم دست‌اش و دو سه تکه گوشت کبابی گذاشتم وسطش و گفتم برو بنشین که من هم الان می‌آیم.

سین یک دست به بشقاب و دست دیگر گیر صندلی،‌ در حالی که مواظب بود کیف دستی‌اش از شانه‌ی عریان‌اش نلغزد، به زحمت صندلی‌ای از گوشه‌ی حیاط آورد و خود را به زور دور میزِ شلوغ جا داد. آدم‌های بغل دستی‌اش لبخندی به او حواله دادند و او هم سر به زیر نشست و شروع کرد به خوردن.

ساعتی بعد که غذا تمام شده بود و شکم‌ها سیر، گفتیم خوب است بازی کنیم. کس‌ای ایده‌ای دارد؟ سین یا میم یا که شاید هم نون مشتاقانه داد زد «من یک پیش‌نهاد دارم! من یک پیش‌نهاد دارم!». یکی از آن طرف گفت «بیاییم پوکر بازی کنیم!» و بعد همه سریعا اعلام موافقت کردند بدون این‌که حتی از او بپرسند که پیش‌نهادش چه بوده است.
پوکر را شرطی بازی کردیم و برخلاف همیشه بلوف‌های سین هیچ‌کس را نترساند که هیچ، جری‌تر هم کرد و در نتیجه سین هر چه وسط گذاشته بود دو دستی باخت.

دو ساعت‌ای که گذشت و حوصله‌ی همه از پوکربازی سر رفت، گفتیم بیاییم فیلم ببینیم. چه فیلم‌ای؟ پنج شش نفر از جمله میم فیلم‌هایی پیش‌نهاد کردند. قرار شد بین آن‌هایی که در آرشیوم دارم رای‌گیری کنیم. گفتن ندارد که فیلم پیش‌نهادی‌ی میم تنها یک رای آورد. اتاق را تاریک کردیم و نشستیم به فیلم‌دیدن. فیلم که تمام شد و چراغ‌ها روشن، صندلی‌ی میم خالی‌ی خالی بود. چند لحظه‌ای به سکوت هم‌دیگر را برانداز کردیم و بعد ناگهان همه زدیم زیر خنده و شروع کردیم بلند بلند از میم گفتن.

فردا صبح، ده پانزده دقیقه از شروع کلاس گذشته بود که درْ چهارطاق باز شد و نون شادمان و سرافراشته با دامن‌ای سرخ و پیراهن‌ای سفید طول سالن را رژه رفت و بر جلوترین صندلی‌ی کلاس نشست.

دی و بهمن ۱۳۸۷ خورشیدی
[با سپاس از نون-جیم، سامان، میم.، لنا، یاور و نیوشا(۲)]

کاش می‌شد دخترهای ایرانی‌ای را که حاضر نیستند با پسرها برقصند به طور موقت از هر گونه رقص و حرکات موزون و ناموزون محروم کرد.