امروز برندگان جایزه‌ی نوبل Ùیزیک امسال معرÙÛŒ شدند [*]. دی‌روز نیز برندگان جایزه‌ی Ùیزیولوژی Ùˆ پزشکی. Ùˆ به زودی هم جوایز دیگر. جایزه‌ی Ùیزیک به خاطر این کش٠مهم در دهه‌ی نود بود Ú©Ù‡ کیهان شتاب‌دار گسترش می‌یابد (اطلاعات بیش‌تر). جایزه‌ی پزشکی Ùˆ Ùیزیولوژی هم به خاطر کارهایی بود Ú©Ù‡ در دهه‌ی Ù‡ÙØªØ§Ø¯ Ùˆ نود درباره‌ی سیستم ایمنی‌ی بدن شده بود (یک Ù†ÙØ± دهه‌ی Ù‡ÙØªØ§Ø¯Ø› دو Ù†ÙØ± دیگر دهه‌ی نود). هر دوی این Ø§Ú©ØªØ´Ø§ÙØ§Øª بسیار مهم‌اند. یکی‌اش درباره‌ی این است Ú©Ù‡ در Ú†Ù‡ جهان‌ای می‌زییم (کتاب‌های دینی را Ú©Ù‡ به خاطر دارید؟! یادتان است چقدر Ù…ÛŒâ€ŒÚ¯ÙØªÙ†Ø¯ جهان‌شناسی مهم است؟). برای درک اهمیت دانش نسبت به کارکرد سیستم ایمنی نیز تنها به این بیاندیشید Ú©Ù‡ Ú†Ù‡ می‌شود اگر سیستم ایمنی‌مان درست کار نکند یا اصلا ناموجود باشد؛ Ùˆ بعد در آن شرایط Ú†Ù‡ می‌شود کرد.Â ÙØ¹Ù„ا این را داشته باشید.
معمولا صبØâ€ŒÙ‡Ø§ توییتر را Ú†Ú© می‌کنم Ùˆ بخش‌ای از اخبار دنیا را آن‌گونه Ø¯Ø±ÛŒØ§ÙØª می‌کنم. در Ùهرست Ø§ÙØ±Ø§Ø¯/موسساتی Ú©Ù‡ پی‌گیرشان‌ام خیلی‌ها هستند: Ùلان روان‌شناس، بهمان ریاضی‌دان، ØµØ§ØØ¨ سرشناس کرسی‌ی گسترش علم Ùلان دانش‌گاه، نویسنده‌ی معرو٠داستان، مدیر Ùلان شرکت، مجلات Ùˆ بنگاه‌های خبری/علمی Ùˆ البته بعضی از دوستان‌ام. در کمال تعجب، از بین چند صد توییت‌ای Ú©Ù‡ از دی‌شب منتشر شده بود، شاید پنج درصدشان به جوایز نوبل تعلق داشت. Ùˆ مهم‌تر از آن، Ùلان روان‌شناس Ù…Ø¹Ø±ÙˆÙØŒ Ùلان مبلغ علم، بهمان ریاضی‌دان، نویسنده‌ی سرشناس Ùˆ البته مدیر Ùلان شرکت هیچ توییت مربوطی به جوایز نوبل نداشتند (مدیر Ùلان شرکت نوشته بود Ú©Ù‡ «به‌ترین Ø§ØªÙØ§Ù‚ روز این است Ú©Ù‡ با طلوع Ø¢ÙØªØ§Ø¨ بلند بشوی». خیر! میلیاردها میلیاردها موجود چند-سلولی از یکی دو میلیارد سال پیش هم‌‌زمان با طلوع Ø¢ÙØªØ§Ø¨ وارد ÙØ§Ø² ÙØ¹Ø§Ù„ متابولیسم‌شان می‌شدند Ùˆ می‌شوند، اما ØØ¯ÙˆØ¯ پانزده سال پیش روزی وجود داشته است Ú©Ù‡ تنها دو سه Ù†ÙØ± بیدار شدند Ùˆ می‌دانستند کیهان با همه‌ی میلیاردها میلیارد موجود چند-سلولی‌ی Ø³ØØ±Ø®ÛŒØ²Ø´ گسترش‌ای شتاب‌دار دارد).
این Ø±ÙØªØ§Ø± را از سر تقصیر تخصصی‌شدن بیش از ØØ¯ Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ می‌بینم. بسیاری از ما آدم‌ها آن‌قدر در موضوع‌ای تخصصی می‌شویم Ú©Ù‡ نه تنها گستره‌ی دانش‌مان Ú©Ù‡ ØØªÛŒ گستره‌ی علاقه‌مان نیز اÙق‌ای بسیار نزدیک به نوک دماغ‌مان Ùˆ ØÙˆÙ…ه‌اش می‌یابد. Ùˆ البته چنین نوع Ø±ÙØªØ§Ø±ÛŒØŒ Ø±ÙØªØ§Ø±ÛŒ ØªØ·Ø¨ÛŒÙ‚â€ŒÛŒØ§ÙØªÙ‡ (adaptive) است: گستره‌ی دانش‌مان مطابق گسترش شغل/Ø±ÙØªØ§Ø± اجتماعی‌مان تنظیم شده است. هم‌چنین گستره‌ی دانش‌مان نمی‌تواند خیلی وسیع باشد چون ØØ¬Ù… دانش بسیار عظیم است در نتیجه روی موضوع‌ای خاص تمرکز می‌کنیم. Ùˆ اگر گستره‌ی علاقه‌مان خیلی بزرگ‌تر از گستره‌ی دانش‌/ÙØ¹Ø§Ù„یت‌مان باشد، چیزهایی یاد می‌گیریم Ú©Ù‡ به کارمان نمی‌آید Ùˆ در نتیجه وقت‌مان را تل٠کرده‌ایم Ùˆ از رقیبان‌مان عقب می‌مانیم.
از طرÙÛŒ اگر گستره‌ی علاقه‌مان دقیقا همان گستره‌ی دانش ÙØ¹Ù„ی‌مان باشد نیز این خطر وجود دارد Ú©Ù‡ نتوانیم مسایل تازه را ØÙ„ کنیم. در واقع همیشه گستره‌ی علاقه‌مان باید اندکی بزرگ‌تر از گستره‌ی دانش‌مان باشد. این‌که آیا این میزان «اندک» دست‌کم قدردانستن گزاره‌ای راجع به کیهان را شامل بشود یا نه، سوال‌ای‌ست Ú©Ù‡ Ø§ÙØ±Ø§Ø¯ مختل٠پاسخ‌های گوناگون‌ای به آن می‌دهند. از نظرم، پاسخ‌ای غیر از «بله» به این سوال مادون مغز پیچیده‌ی بشری است.
 [تبلیغ: آدرس توییتری Ú©Ù‡ برای وبلاگ اختصاص داده‌ام SoloGenBlog است. اگر خواننده‌ی وبلاگ هستید، دنبال‌اش کنید. در این آدرس بیش‌تر به پارسی می‌نویسم Ùˆ البته از این پس هم قرار است بیش‌تر ÙØ¹Ø§Ù„ باشد. آدرس دیگر SoloGen است، اما هم این‌که در آن معمولا به انگلیسی پست می‌کنم Ùˆ هم آن‌که تنها کسان‌ای را پی‌گیری می‌کنم Ú©Ù‡ به شخصه می‌شناسم یا می‌خواهم بشناسم.]
*: این نوشته را دو روز دیرتر منتشر می‌کنم. در نتیجه تاریخ‌ها را دو روز عقب بکشید.