طنز چيست؟! شايد مثل خيلي چيزهاي ديگر نيز لازم نباشد طنز را تعريف کنيم يا اصلا نتوانيم. اما در نظري طنز ممکن است ترکيبي باشد از مجموعه‌اي از انواع تعامل‌هاي بين انسان Ùˆ محيطش Ú©Ù‡ حالت‌هاي ذهني‌ي خاص‌اي را به وجود مي‌آورد Ú©Ù‡ در آن حالت‌ها روابط معنايي –در وسيع‌ترين تعريف آن- دست‌خوش تغيير شده‌اند. مثلا طنزي Ú©Ù‡ با معاني‌ي اجتماعي –يا همان عرف‌ها- سر Ùˆ کار دارد، روابطشان را جور متفاوتي مطرح مي‌کند Ùˆ يا طنزي Ú©Ù‡ با معاني‌ي ذهني سر Ùˆ کار دارد (مثلا معاني‌اي مانند “دوست داشتن” يا “خوش آمدن از چيزي”) حالت‌اي را توصيف مي‌کند Ú©Ù‡ شخص داراي حالت ذهني‌ي “دوست داشتن” است ولي رفتار يا انگيزه‌ي او آن‌قدر متفاوت بيان مي‌شود Ú©Ù‡ “دوست داشتن” در آن زمان قلب معنا مي‌شود. در اين ميان براي تغيير معنا، نياز به ارتباطات وسيع –ولي از حوزه‌اي متفاوت- است Ú©Ù‡ شامل سطوح معاني‌ي بسيار فردي تا اجتماعي است. شايد به همين دليل است Ú©Ù‡ خيلي‌ها بيانِ طنز را نيازمند بستري اجتماعي مي‌دانند. گرچه به نظرم اين بايستني نيست. در ضمن، گمان‌ام مشخص باشد Ú©Ù‡ استعاره نيز ÙŠÚ©ÙŠ از ابزارهاي رخ‌داد طنز است همان‌طور Ú©Ù‡ کنايه اين‌چنين است.
به اين فکر مي‌کنم Ú©Ù‡ آيا طنز الزاما بايد در متن‌اي زبان‌اي رخ دهد؟ با توجه به تعريف‌ام: خير! گمان‌ام اکثر افراد قبول داشته باشند Ú©Ù‡ ÙŠÚ© کاريکاتور نيز طنز مي‌تواند باشد. البته من اعتقاد دارم Ú©Ù‡ ÙŠÚ© کاريکاتور در بستر زبان‌اي درک مي‌شود؛ يعني واقعا کاريکاتور هم ÙŠÚ© واقعه‌ي زباني است Ùˆ مثلا ÙŠÚ© عقاب –که سيستم بينايي قوي‌اي دارد- نمي‌توان آن را درک کند. با اين حال، گمان‌ام تغييرات ديگر تجربيات ما نيز بتواند به طنز تعبير شود. مثلا قلقلک دادن –اگر هميشگي نباشد- ÙŠÚ© طنز است. شما ديگري را قلقلک مي‌دهيد Ùˆ او را به حالت ذهني‌اي مي‌بريد Ú©Ù‡ روابط معنايي جور ديگري تعبير مي‌شود: “پوست‌ام جور خاص‌اي از حسِ لذت‌بخش را ايجاد مي‌کند” Ùˆ يا حتي “اين شخص مرا خيلي دوست دارد” Ùˆ يا چيزهايي از اين دست. يا شايد سقوط آزاد، Ùˆ هم‌چنين خلسه‌ي ناشي از مواد توهم‌زاد يا از اين دست.

بگذريم … مي‌خواهم بگويم خيلي از آدم‌هايي Ú©Ù‡ دور Ùˆ برم مي‌بينم چندان طنز حالي‌شان نمي‌شود يا اگر هم بشود، آن را فقط در شرايط خاص‌اي به کار مي‌برند (مثلا فقط وقتي در حال خواندن گل‌آقا هستند). زياد هم ربطي به هوش‌بهر (Ú©Ù‡ من مخالف کميت‌اي اسکالر براي آن‌ام) يا چيزهايي از آن دست ندارد. از ميان دوستان Ùˆ آشنايان‌ام Ú©Ù… پيش آمده است کس‌اي واقعا بفهمد Ú©Ù‡ بسياري از حرف‌هاي من نه جدي Ú©Ù‡ طنز Ùˆ نه سخره Ú©Ù‡ بسيار جدي است (با بيان متمم هر گزاره‌اي –اگر کس‌اي بداند من متمم آن را مي‌گويم- گزاره‌ي درست کاملا قابل استخراج است).