ضدخاطرات

پیش از خوابیدن باید گفت:
شاید داستان دنیا چیز دیگری باشد.

…
Every night and every morn
Some to misery are born,
Every morn and every night
Some are born to sweet delight.

Some are born to sweet delight,
Some are born to endless night.

We are led to believe a lie
When we see not thro’ the eye,
Which was born in a night to perish in a night,
When the soul slept in beams of light.

God appears, and God is light,
To those poor souls who dwell in night;
But does a human form display
To those who dwell in realms of day.
-William Blake, Auguries of Innocence
Download (MP3 – 4.1MB)

پیش‌تر راجع به موسیقی‌ی فیلم Dead Man نوشته بودم(+). دی‌شب فیلم‌اش را هم دیدم.

باید نوشت و رفت،
یا ننوشت و ماند؟

باید رویاها را تعریف کرد و فراموش،
یا نگفت و منتظر شب ماند و غرق شد؟

باید آدم‌ها را نام برد و نمرد،
یا فراموش کرد و سماوات گرفت؟

باید گفت و رفت،
یا رفت و نگفت؟

من به تو فکر می‌کنم،
و تو به من.
تو حواس‌ات پرت می‌شود،
و من هم‌چنان به تو می‌اندیشم.

داستان عاشقانه کم نوشته نشده است، فیلم عاشقانه نیز کم ساخته نشده.
اما من هنوز فکر می‌کنم به‌ترین عاشقانه‌ی عالم مانده است تا بیاید.
یا دست‌کم دنیا هنوز به عاشقانه‌های هوش‌مندانه‌ی بسیاری احتیاج دارد: عاشقانه‌هایی Ú©Ù‡ پوسته‌ی ظاهر را بدرند Ùˆ عشق را نشان دهند. نه این‌که کل‌شان این باشند: “چهره درخشید Ùˆ نگاه ببرد Ùˆ دست‌ها در هم گره شدند؛ عاشقان پس از تلاطم سخت روزگار به هم رسیدند Ùˆ خوش‌بخت شدند.”
نه، بیش‌تر! دنیا بیش از این به عاشقانه‌های آرام و عمیق نیاز دارد.

یکی از صحنه‌های دل‌خراش زندگی دیدن پسر Ùˆ دختری است Ú©Ù‡ در گوشه‌ای به دور از بقیه کنار هم نشسته‌اند Ùˆ هر دو ماتمِ “Ú†Ù‡ زنیم بر سر این عشق وجب ناکرده” گرفته‌اند.
نمی‌دانم چه شده است، اما مثلا یا هر دو هم را می‌خواهند و جربزه‌ی بیان ندارند یا این‌که آن می‌خواهد و این نمی‌طلبد و یا دریایی بی‌کران جلوی آتش عشق‌شان را گرفته است و خلاصه چیزی در همین وادی: سرزمین عشق‌های ناتمام.
مردمان این سرزمین را از این می‌شناسی که ساعت‌ها در همان گوشه می‌نشینند، چای‌ از دهن افتاده‌ای را این دست و آن دست می‌کنند؛ نه حرف می‌زنند نه لبخندی، نه دست‌ای بر گردن دیگری دارند و نه شوری در سر؛ یا به زمین نگاه می‌کنند یا به چهره‌ی دیگری -و نگاه به زمین محتمل‌تر است- و یاس چشمان‌شان است که میز و صندلی و گل و بوته و همه را خاکستری و تیره می‌کند.

۱) چیزهای جدید بامزه‌ای را کشف کرده‌ام که بازی‌کردن با آن‌ها کیف خاص‌ای می‌دهد. کیف‌اش شبیه به حل پازل‌ای خیلی سخت‌ای است که البته اگر خوب فکر کنی می‌توان آرام آرام آن را پیش برد. همین پیش‌رفت خط به خط را دوست دارم. شاید بخواهم بخش عمده‌ای از پژوهش‌های‌ام را در سه چهار سال آینده به همین چیزها معطوف کنم. اگر این‌گونه شود دوباره دچار وضعیت‌ای خواهم شد که به آن فعلا می‌گویم شبه دژاوو(Pseudo-Deja vu): در گذشته به چیزی فکر کرده‌ای و آن را دست‌نیافتنی و یا دور-دست یافته‌ای، مدتی بعد درست در وسط گرداب‌اش قرار می‌گیری.
از جمله موارد مشابه این مورد برای من،‌ ورودم به دانش‌گاه لیسانس‌ام بود. هیچ وقت فکر نمی‌کردم وارد آن دانش‌گاه شوم، شش ماه بعد آن‌جا بودم (این بدان معنا نیست که ناراحت بودم یا چیزی از این دست. فقط فکرش را نمی‌کردم چون تا یک سال پیش‌اش حتی اسم آن را نشنیده بودم). یا اصلا فکر نمی‌کردم به این دانش‌گاه فعلی‌ام بیایم، حالا این‌جای‌ام!

۲) وقتی می‌توان این‌گونه زندگی کرد، چرا باید آن‌گونه زندگی کرد؟
معیار من برای این‌که یک چیزی در زندگی‌ام خیلی تاثیر دارد یا ندارد این است که خواب‌اش را ببینم یا نبینم. این فرآیند بسیار کند است، اما در نهایت جواب می‌دهد. اگر کس‌ای یا چیزی مشغولیت ذهنی‌ام شده باشد (چه خوب و چه بد) مدتی بعد (مثلا شاید سه چهار ماه) او را به صورت رویا یا کابوس می‌بینم. بعد می‌فهمم که این ماجرا دیگر خیلی جدی شده است و باید فکری به حال‌اش بکنم. معمولا خیلی راحت نیست خلاص‌شدن از کابوس‌ها، اما گاهی می‌شود. فعلا قدم بزرگ را برای حذف‌اش برداشته‌ام.

۳) دی‌شب رفتیم موسیقی بشنفیم(!). برنامه این بود:

Estacio – Bootlegger’s Tarantella

Rachmaninoff – Piano Concerto No. 2

Tchaikovsky – Symphony No. 2 “Ukrainian”

به علاوه اجرایی از سرود ملی‌ی کانادا -که البته بعدا فهمیدم جنبه‌ی مقدس‌اش را- که در هنگام اجرا داشتیم می‌دویدیم برسیم به محل برگزاری‌ی کنسرت در پارک.
نظری در مورد اولی ندارم. کنسرتو پیانوی دوم راخمانینوف (همان رحمانی‌اف و یا همان رحمانی نیست؟!) آرامش‌بخش بود. وسطش به چیزهای مختلفی فکر کردم و به این نتیجه رسیدم یکی از کابردهای شرکت در کنسرت‌ها این است که آدم می‌تواند به چیزهایی فکر کند که به طور معمول نمی‌تواند. سمفونی‌ی دوم چایکوفسکی (که به روسیه‌ی کوچک هم معروف است) چنین اجازه‌ای به من نداد. ذهن‌ات را حسابی مشغول می‌کرد و جایی برای آرامش نمی‌گذاشت.
بعد به این فکر کردم که وقتی ما موسیقی گوش می‌کنیم دقیقا داریم چه کاری می‌کنیم. به یاد رقصیدن افتادم: دینامیک‌های کوپل‌شده‌ی بخش شنوایی و بخش تولید لذت (اگر چنین چیزی داشته باشیم، وگرنه چیزی در همان حدود). باز به این فکر کردم که موسیقی چقدر می‌تواند دینامیک مغز را تغییر دهد (کوتاه مدت). آیا آن‌قدر که مثلا باعث شود بخش‌های مغز جور دیگری کار کنند و مثلا من رنگ‌ قرمز را زرد ببینم و آبی را بنفش؟ بعید می‌دانم. شاید تغییر موضعی‌تر است یا این‌که مکانیزم regulation قوی‌ای آن وسط وجود دارد که سعی می‌کند حتی با وجود تغییر رفتار مغز، ویژگی‌های دنیای عینی را حفظ کند ولی معنای آن را از دید ما تغییر دهد (البته راه حل ساده‌تر این است که موسیقی تاثیری محلی داشته باشد).
راستی اجرای موسیقی در فضای نیمه‌باز بود (بالای سرمان چادر بود ولی کناره‌های‌اش باز بود و خورشید هم در هنگام اجرای Estacio و هم‌چنین موومان اول و سوم(؟)راخمانینوف درست به وسط پیشانی‌ام می‌تابید. در موومان دوم‌اش خورشید رفته بود پشت ستون نگه‌دارنده‌ی چادر و اذیت نمی‌کرد. در هنگام اجرای چایکوفسکی دیگر تقریبا غروب کرده بود). و آن وسط گاهی جیرجیرک‌ها و پرنده‌ها صدای‌شان در می‌آمد. رهبر ارکستر هم Robert Bernhardt بود. نمی‌دانم دلیل‌ای دارد که کس‌ای بشناسدش یا خیر؟

۴) آن وسط هم یاد جناب لرد و لنیوم کردیم حسابی!

۵) موسیقی‌ای که در فضای باز ایجاد شود از نیازی به Absorbing Boundary Condition مجازی ندارد. این هم خوبی‌اش!
(توضیح: برای این‌که صدا منعکس نشود نیاز به جاذب صدا داریم. گویا مطلوب است که در موسیقی‌ی کلاسیک صدا از دیوارهای سالن اجرا منعکس نشود. در شبیه‌سازی‌ موج با روش‌های عددی نیز نیاز به این داریم که فضای آزاد را به طور مجازی تولید کنیم و این کار معمولا خیلی آسان نیست.)

۶) موس شکلات چیز خوبی است، اما نمی‌توان چهارصد گرم‌اش را بی‌وقفه خورد. کمینه بعد از غذای [نیمه]مفصل نمی‌توان.
البته نباید از این بحث مهم صرف‌نظر کرد که موس شکلات را چگونه درست می‌کنند و تخم‌مرغ باید در دمایی باشد که منعقد نشود (یا حداقل من این‌طور فکر می‌کنم) و از این حرف‌ها. باز هم این بحث‌های نظری‌ی کم‌فایده!
دی‌روز این سوال پیش آمد که آیا تو چیز شیرین دوست داری یا نه.

۷) به تازگی از بازی‌کردن در ویکیپدیای فارسی خوش‌ام آمده است. در آینده بیش‌تر راجع به‌اش خواهم نوشت. با این همه جو آدم‌های آن‌جا را خیلی نمی‌پسندم.

۸) دیگر همین!

آن سفرکرده که صد قافله‌ی دل همره اوست
هر کجا هست خدایا به سلامت دارش

جالبی‌اش این است Ú©Ù‡ چیزی Ú©Ù‡ می‌گویی ربط مستقیم‌ای به آن‌چه برداشت می‌شود ندارد. اگر چیزی Ú©Ù‡ برداشت می‌کنند “خوب” باشد، خب، اشکال‌ای ندارد. وای به حال‌ای Ú©Ù‡ “سوء برداشت” پیش بیاید.

هر چند وقت یک‌بار -اگر خوش‌شانس باشی- دروازه‌های دنیای جدیدی به روی‌ات باز می‌شود. باز هم اگر خوش‌شانس باشی (شاید هم عاقلِ خوش‌شانس)، این دنیای جدید نورافکن‌ای می‌شود و می‌تابد بر سرزمین‌هایی که مدت‌ها در آن‌ها در ظلمت زندگی کرده بودی. تازه این‌گاه است که می‌فهمی چه چیزهایی را بارها و بارها لمس کرده بودی اما هیچ‌گاه ندیده بودی‌شان. نگاه‌ات رشد می‌کند، به کمال نزدیک می‌شود و رنگ پیدا می‌کند. مدتی در این سرزمین تازه به کند و کاو می‌پردازی تا شاید دوباره غاری پیدا کنی که تو را به دروازه‌ی دنیای قشنگ نوی دیگری ببرد. حال همه‌ی این‌ها دوباره تکرار می‌شود و نوری دیگر همه‌ی دنیاهای پیشین را روشن‌تر می‌کند. نوری با رنگ‌ای دیگر.

پ.ن: بدی‌ی مرگ ماتریالیست این است که این روند ماتریالیست را متوقف می‌کند. پنج بار، ده بار یا شاید هم بیش‌تر، اما همیشه چیزی ناشناخته برای‌اش باقی می‌ماند.
پ.ن.۲: بدتر این‌که شواهد نشان می‌دهد که روند کشف دنیاهای تازه در سنین بالا -ولی خیلی پیش از مرگ- کم و بیش می‌ایستد: چارچوب‌ها بر انسان چیره می‌شوند.
پ.ن.۳: طنز معرفت‌شناسانه‌ی این کشف‌های تو در تو این است که گاهی این دنیای تازه -که دروازه‌اش را به سختی و رنج یافته‌ای- در ذات هیچ ارتباطی با واقعیت ندارد: دنیای‌ست خیالین با مرزهایی دور از هر آن‌چه لمس می‌شود. آن‌گاه هنر انسان این است که آن‌چنان تونل‌ای در دنیای فعلی‌اش حفر کند تا خیال به ریال(!) پیوند خورد.

آیا خوش‌گل‌ها نباید سکوت کنند؟
یا اگر سکوت نکنند
و اگر صدای‌شان را بشنوی
خوش‌گلی‌شان دود نمی‌شود برود در آسمان؟

دخترهای خوش‌گل دانش‌گاه‌ها نباید حرف بزنند، نباید هم‌کلاسی‌ات باشند (همیشه مال آن یکی گروه باید باشند) و هم‌چنین نباید در جمع شما حاضر شوند و البته (و صد البته) نباید محل‌ات بگذارند.

آیا خوش‌گل‌ها نباید سکوت کنند؟!

That was the beginning and the idea seemed so obvious to me that I fell deeply in love with it. And, like falling in love with a woman, it is only possible if you don’t know too much about her, so you cannot see her faults. The faults will become apparent later, but after the love is strong enough to hold you to her. So, I was held to this theory, in spite of all the difficulties, by my youthful enthusiasm. (Richard Feynman’s 1966 Nobel Prize lecture.)

اصلا آدم یک چیزهایی رو نباید هیچ‌وقت فراموش کنه:

مثلا نباید بندگی‌ی مکان بکند،
شیطونی هم نباید بکند.
دل پاره پاره را هم باید بدوزد.
بر جهان هم تکیه نکند،
و وقتی کارد به استخوان برسد هم نباید دم بزند و بیان کند و ناله کند.
گرگ هم خودتی!
شبان هم باباته!

در ضمن باید توجه کرد که اگر شاعر می‌گوید باده بنوش، باید دقت کنیم منظور وقتی است که شمس آمده است از تبریز. در غیر این صورت نکن آقا! اگر به‌ات تعارف هم کردن، خودت باش، پسره‌ی یه لاقبا!

در ضمن حیله‌بازی رو بگذار کنار پسره‌ی سوسولِ دیوانه!
با دختر هم‌سایه، پروانه‌، هم هر بازی‌ای نکن.
چیز میز هم روی اجاق نسوزون، وگرنه نمی‌تونیم زن‌ات بدیم به احتمال زیاد!

اگر حرف‌های مرا می‌شنوی،
کینه به دل نگیر،
شراب را پیمانه پیمانه بنوش.
باید جمله را جان شوی اگر می‌خواهی مستان را مست کنی!
قفلی را مفتاح شو وگرنه دندانه شو!
به صنم هم نگاه نکن.
وقتی موهاش رو هم افشان می‌کنه هم نگاه Ù†Ú©Ù† – دلیل نمی‌شه Ú©Ù‡!

Ùˆ اگر می‌دانستید Ú©Ù‡ در ارکات Ú†Ù‡ گنج‌هایی از بهر فضولان چال کرده‌اید …

ارکات منبع نوستالژی است!

(تقدیم به پویان – بابت رنج‌های‌اش)

از نوای کشک‌های سابیده‌نشده
و ظرف‌های خسته‌ای که
روز به روز
و از شب تا سحر
آوای کف‌های ندیده و اسپنج‌های خشک را مویه می‌کنند؛
و به تلالوی گفتار
در سایه‌سار چراغ خاموش آشپزخانه
حسرت سبز و آبی‌ی تلویزیون را
قطره‌قطره،
به چربی‌های تن‌شان فرومالند [مگر پاک شوند Ùˆ مگر پاک می‌شوند؟] –
به خداوندگار باتری‌ها پناه می‌برم:
تا برقی از قهر
بفرستد
-در این سوسوی جیرجیرک‌ها-
و همسایه‌هایی که
(سرد
تاریک
منجمد)
چون مردان همیشه مدفون خشایارشاه -کور-
خواب‌های وحشی‌شان،
به انتظار صدای هیم هیم و هن هن ماشین لباس‌شوی‌ی من نشسته است.
آیا صدای‌اش بی‌کف خواهد بود؟